Delfstoffen Informatie Systeem

Enkele kilometers buiten de Nederlandse kust is een kustlangse strook gereserveerd voor zandwinning. De ondergrond van de Noordzee bestaat daar niet alleen uit zand. Er zijn ook klei-, veen-, grind- en schelpenlagen aanwezig. Daarnaast varieert de korrelgrootte van zand van zeer fijn tot uiterst grof. Voor onze nationale zandwinstrategie is het belangrijk om precies te weten wáár welk type zand ligt. Zo kan voor elke toepassing op de meest optimale plek worden gewonnen.

In opdracht van Rijkswaterstaat worden zandvoorraden in de Noordzeebodem in kaart gebracht aan de hand van steeds betere 3D-ondergrondmodellen. Deltares werkt samen met TNO-Geologische dienst Nederland al jaren aan het Delfstoffen Informatie Systeem (DIS).  Het DIS is sinds 2018 beschikbaar voor de gehele Nederlandse zandwinzone. Er wordt nu gewerkt aan een nauwkeuriger model: DIS 3.0. Dit model is al beschikbaar voor de Zeeuwse kust.

De Geologische Dienst heeft een archief vol boor- en seismische data. Die geven informatie over de opbouw van de ondergrond onder de zeebodem. Aan de hand van deze punt- en lijngegevens is goed te zien hoe de ondergrond in de ruimte varieert. Op basis van geologische interpretaties en kennis wordt met geostatistische methodes een voorspelling gedaan over de samenstelling van de bodem tussen deze punten en lijnen. Zo ontstaat een gebiedsdekkend model.

Lagen- en voxelmodel

Nadat de data geologisch is geïnterpreteerd, wordt met behulp van geostatistiek eerst een geologisch lagenmodel gemaakt. Daarbij wordt de ondergrond opgedeeld in lagen met goed gedefinieerde lithologische kenmerken. Op basis van dit lagenmodel wordt vervolgens een voxelmodel gemaakt, waarbij de ondergrond wordt opgedeeld in blokjes van 200 x 200 x 0,5 meter. Voor ieder blokje van 20.000 kubieke meter wordt berekend welk type sediment daar waarschijnlijk zit. Bij deze berekening is het lagenmodel sturend.

Zandkwaliteit

Aan de hand van het voxelmodel kunnen allerlei vragen over de ondergrond worden beantwoord. Zoals: 'Waar is de kans dat we grind vinden het grootst?' 'Waar zit waarschijnlijk klei?' Of, 'ligt hier zand dat geschikt is voor de bouw of meer voor strandophogingen?'

Hoeveel zand kunnen we winnen?

Door het voxelmodel te combineren met ruimtelijke planning en grootschalige zeebodeminfrastructuur, zoals elektriciteitskabels en gasleidingen, kan goed worden gezien waar zandwinning wel en niet mogelijk is. Op dezelfde manier kan berekend worden hoeveel zand er beschikbaar is in verschillende scenario's voor de nabije of verdere toekomst. Deze informatie vormt de basis van een duurzaam zand-extractiebeleid.