Verspreiding, voedsel en verstoring van zwarte zee-eenden in de Noordzee gevolgd

Verspreiding en verplaatsing

In het eerste onderzoek is de verspreiding en verplaatsing van zwarte zee-eenden gevolgd door middel van telemetrie¹. Hoewel het zenderen van de eenden minder voorspoedig verliep dan gehoopt, leverden de wél geplaatste zenders waardevolle gegevens op. Deze gegevens geven inzicht in de dagritmes en het ruimtegebruik van zwarte zee-eenden in de Noordzeekustzone en de gehele migratieroute. Daarbij is het gelukt om aan te tonen dat deze soort ‘s nachts verder de Noordzee opgaat. Ook konden individuele eenden tot aan hun broedlocatie in Siberië worden gevolgd. Verder bleek dat de eenden verschillende foerageerlocaties in de gaten houden, tot aan Engeland toe, al bleef het gebied ten noorden van de Wadden wel het populairst bij de gevolgde eenden. Hierbij verbleven zij voornamelijk dicht bij de kust waar geen zandwinning plaatsvindt, al kan niet met zekerheid worden gezegd of de eenden nooit verderop in de voor zandwinning gereserveerde zone foerageren.

Alternatieven observatie

Vanwege de uitdagingen bij het zenderen van zwarte zee-eenden is ook onderzoek gedaan naar alternatieve observatiemogelijkheden. Hiervoor is een pilotstudie naar de inzet van drones op zee uitgezet bij Ecospace². Zelfs in het donker bleek het mogelijk om zwarte zee-eenden zonder significante verstoring van dichtbij (~100m) te observeren. De drone-technologie was op dat moment alleen nog niet betrouwbaar genoeg om altijd inzetbaar te zijn. Zo kan er richting windkracht 5 niet met de onderzoeksdrones worden gevlogen, terwijl deze windkracht op zee in de winter vrij algemeen is. Toch biedt deze methodiek veel potentie ten opzichte van traditionele observatie, zeker naarmate de dronetechnologie zich verder ontwikkelt.

Voedsel en rust

Om te achterhalen of Zwarte zee-eenden in de zandwinreserveringszone foerageren is onderzoek gedaan naar de energiehuishouding van de eenden en of zij überhaupt op diepte kunnen foerageren. In dit onderzoek is vervolgens aangetoond dat een diepte van 20 meter voor de eenden geen grote belemmering vormt om te foerageren, al lijken de eenden uit het zenderonderzoek een voorkeur te hebben voor ondieper water¹.

Wat de zwarte zee-eend wel sterk beperkt in het foerageren, is verstoring. Vooral het winnen van suppletiezand kan te veel verstoring veroorzaken, vanwege het vele heen en weer varen, waardoor een gebied tijdelijk gevaarlijk wordt om in te foerageren³.

Nu was het al de praktijk om minstens twee kilometer afstand te houden van zwarte zee-eenden, maar deze nieuwe informatie maakt opnieuw duidelijk dat het vermijden van de eenden belangrijk is.

Jaarlijkse tellingen

Uit de jaarlijkse tellingen blijkt dat het de laatste jaren met de zwarte zee-eendpopulatie in Nederland weer wat beter gaat⁴. Waardoor dit komt, is nog onduidelijk. Maar uit voorzorg blijven we de jaarlijkse tellingen in de gaten houden. Deze tellingen laten namelijk zien waar de Zwarte zee-eenden zich voornamelijk concentreren, zodat hier tijdens het inplannen van zandwinning extra kan worden gelet op het voldoende afstand houden.

De onderzoeken zijn terug te vinden in de bibliotheek van zanduitzee.nl. De jaarlijkse tellingen worden gerapporteerd op deltamilieu.nl.

1. Camphuysen C.J. & Van Lieshout S., 2024. Zwarte zee-eenden Melanitta nigra in Nederland. (Lees rapport in bibliotheek)
2. Folmer E. & Stellaard N., 2024. Memo: Pilot zwarte zee-eenden onderzoek met drones. (Lees memo in bibliotheek)
3. Van de Wolfshaar, K. E., & van Daalen, S., 2024. Verstoring zandwinning voor de zwarte zee-eend: Kansen voor transport en winning. (Lees rapport in bibliotheek)
4. Hoekstein, M.S.J., F.A. Arts & W. Janse, 2025. Watervogels en zeehonden in de Zoute Delta in 2023/2024. Deltamilieu Projecten Rapportnr. 2025-01. Deltamilieu Projecten, Vlissingen. Rijkswaterstaat, Centrale informatievoorziening Rapport BM 25-03. (Lees rapport in bibliotheek)